Een wakker hart – lessen uit twee spirituele tradities
Wat gebeurt er als je écht luistert? De monastieke en ignatiaanse traditie leren dat aandachtig luisteren tot in je hart je leven radicaal kan veranderen – ook midden in de drukte van vandaag.
Midden in een ijskoude februarinacht hoorde ik de klok viermaal slaan. Snel trok ik mijn kleren aan, liep door de donkere kloostertuin en stapte binnen in de schemerige kerk. Monniken in witte gewaden kwamen zwijgend binnen en namen plaats. Ik was negentien, journalistiekstudent en op zoek naar meer diepgang in mijn geloof. Ik vroeg me af: kan ik iets van deze monniken leren?
Die nacht begon voor mij een spirituele reis van twintig jaar, waarin ik ontdekte hoe eeuwenoude tradities nog altijd richting geven aan ons dagelijkse leven. Dit zijn enkele inzichten uit mijn zoektocht, die begon bij Benedictus en uitkwam bij Ignatius van Loyola.
Wat kun je leren van monniken?
Het monastieke leven grijpt terug op de Bijbel. Jezus daagde ons immers uit: „Verkoop alles en volg mij.” Dit radicale volgen zien we al bij de profeten en bij monniken als Antonius de Grote, die in de tweede eeuw letterlijk alles verkocht en naar de woestijn trok. Waarom? Hij hoorde een evangeliewoord en werd diep geraakt. Niet rationeel, maar in het hart.
Benedictus van Nursia, grondlegger van de westerse kloostertraditie, benadrukte precies datzelfde principe: God zoeken is gelukkig worden. Hij zag het klooster als een school van geluk, waar iedereen welkom is die diep van binnen geraakt is door verlangen naar meer. Maar hoe weet je wat God van je vraagt?
Luister met je hart
Benedictus leert dat het begint met luisteren: „Luister, mijn zoon, en spits het oor van je hart.” Hij roept op tot een bijzonder soort luisteren: niet alleen met je verstand, maar vooral met je hart. Onze diepste verlangens worden gewekt als we echt luisteren. Benedictus spreekt van wakker worden uit de slaap van ons dagelijks bestaan. Ons hart, zegt hij, slaapt en moet gewekt worden.
Lectio Divina: een hart dat luistert
Om werkelijk te luisteren ontwikkelden monniken de Lectio Divina. Dit is een trage, aandachtige manier van Bijbellezen, waarbij woorden uit de Schrift eerst rationeel worden overwogen, vervolgens in het hart landen en uiteindelijk tot contemplatie leiden. Het doel? Niet kennis vergaren, maar door Gods woord geraakt en veranderd worden. Zo ontdek je dat God al diep in je aanwezig is, wachtend tot je je hart opent.
Dit proces van luisteren en geraakt worden noemt Benedictus 'actieve gehoorzaamheid': luisteren én handelen. Ons hart wekken vraagt om openstaan én de moed om daarop te handelen.
Van kloosterstilte naar leven van alledag
Na meerdere kloosterbezoeken ontdekte ik dat het monnikenleven niet mijn weg was. Toch bleef het verlangen naar verdieping. Tot mijn geluk ontmoette ik toen de spiritualiteit van Ignatius van Loyola, stichter van de jezuïeten. Ignatius geloofde voor zichzelf niet in het terugtrekken in kloosters; hij zag de hele wereld als klooster. God vind je volgens hem juist in alle dagelijkse dingen.
Ignatius benadrukte daarom gebed te midden van het actieve leven. Hoe? Door voortdurend bewust te worden van wat je raakt, wat je vreugde en wat je onrust brengt. Dat ontdekte Ignatius zelf op een ziekbed, waar hij zich realiseerde dat sommige dagdromen vreugde brachten, terwijl andere hem leeg achterlieten. Deze gevoelens noemde hij ‘geesten’, die onderscheiden kunnen worden aan hun effect op ons hart: ze brengen troost (vreugde, moed, rust) of troosteloosheid (verwarring, onrust, leegte).
Ignatius: volg de vreugde
Ignatius koos ervoor om alleen nog de weg van vreugde te volgen. Hij ging op pelgrimstocht, ontwikkelde een meditatieve gebedsmethode en richtte uiteindelijk een orde op waarin contemplatie en actie samengingen. Hij trainde zijn jezuïeten vooral om scherp te blijven op de bewegingen van hun hart. Zo ontstond het zogenaamde levensgebed: een dagelijkse terugblik op momenten waarop je hart bewogen werd.
Het levensgebed: dankjewel, sorry, alsjeblieft
Ignatius gaf drie eenvoudige stappen voor dit gebed:
DANKJE
Waar werd je vandaag blij van? Wat gaf je energie of raakte je hart? Sta bewust stil bij de mooie, fijne momenten en voel wat dankbaarheid met je doet.SORRY
Welke dingen gingen minder goed, of zorgden voor afstand en ongemak? Kijk er mild naar en erken wat je liever anders had gedaan. Het helpt je om ruimte te maken voor herstel en vergeving.A.U.B.
Kijk alvast vooruit naar morgen: wat kun je doen om de dag mooier te maken? Misschien iemand bellen, iets goeds herhalen, of iets goedmaken? Neem je voor om vanuit je hart te leven.
Dit gebed, hoe eenvoudig ook, maakt je bewust van wat je hart raakt en helpt je dichter bij jezelf en God te leven.
Oefen hier eenvoudig met dit gebed.
Je eigen weg ontdekken
Terugkijkend zie ik dat mijn reis naar verdieping niet één rechte weg was, maar een voortdurende zoektocht waarin ik steeds opnieuw gewekt werd. Antonius, Benedictus en Ignatius wijzen ons elk op hun eigen manier dezelfde richting: luister met je hart en handel vanuit wat je diep raakt. Christelijke spiritualiteit schrijft geen recept voor, maar nodigt je uit je eigen, unieke weg te vinden.
Dit is geen weg voor enkelen, maar voor iedereen die bereid is te luisteren en te leven vanuit wat hem of haar werkelijk raakt. Benedictus stelde al scherp: wat écht telt, is of je God zoekt. Ignatius voegde eraan toe: zoek Hem in alles wat er is. Het gewone leven is vol ontmoetingen met het goddelijke, als we maar wakker zijn.
Van wakker worden naar opstaan
Wakker worden is essentieel, maar niet genoeg. De kracht van Gods woord verandert pas werkelijk iets als we durven handelen naar wat we gehoord hebben. Mijn eigen eerste stap was midden in de nacht uit bed komen om een dienst bij te wonen. Ik werd wakker en stond op. Daarmee begon een diepgaande reis.
Nu ik terugblik op twintig jaar zoeken, bidden en luisteren, weet ik één ding zeker: God vinden vraagt niet om kloostermuren. Het vraagt vooral om moed om écht naar je hart te luisteren en daarnaar te handelen. Want alleen zo ontdek je dat God je allang gevonden heeft – en in je leeft.
Dus luister vandaag nog met het oor van je hart. Wie weet hoe jouw leven daardoor verandert.
Verder lezen?
Hunkeren naar rust – pelgrimeren door de Regel van Benedictus
In dit boek onderzoek ik de betekenis van de benedictijner leefregel voor deze tijd. Over actuele thema's als geld, bezit, tijd, eten en spiritualiteit.
- "Dit menselijke en verfrissende boek is een geruststellend alternatief voor de hoge idealen die we vaak zien in boeken over rust en spiritualiteit" - Trouw Lees meer
